Veel meer dan de eend of de meerkoet wekt de zwaan emoties bij mensen op. Zijn sierlijkheid inspireert, luister maar eens naar de zwaan in het Carnival des Animaux van Debussy. Koninklijk zijn ze ook – net als de KLM. Als ze voor die reclamespot eenden hadden gebruikt, had het op je lachspieren gewerkt. Kortom, een indrukwekkende vogel. Als ze over of langs de boot vliegen, kijk je toch even – sorry Job, ja we weten het, vóór je in de boot kijken, maar ja, er kwamen zwanen voorbij!
Hun voorbeeldige gezinnetjes vertederen. Niet dat seksuele wangedrag van eenden, of dat domme kuddegedrag van ganzen. Nee, netjes pa, ma en vijf kuikens, die moedig door pa verdedigd worden, en eeuwige trouw tussen zwaan en zwanet (o nee, er is geen woord voor een vrouwtjeszwaan).
Dan moet ik toch ook de zwarte zwaan noemen. Tot de ontdekking van Australië dacht iedereen dat zwanen nu eenmaal wit zijn. Maar daar bleek een zwarte soort voor te komen, die nu over de hele wereld gekweekt wordt. Karl Popper gebruikte de zwarte zwaan als voorbeeld in zijn wetenschapsfilosofie: je kunt nog zoveel witte zwanen gezien hebben, dat bewijst niet dat alle zwanen wit zijn; één zwarte zwaan tegenover al die miljoenen witte is voldoende om die stelling te ontkrachten. Verder wordt ‘een zwarte zwaan’ wel gebruikt in de betekenis van: een onvoorspelbare gebeurtenis die alles verandert.
Nu we het toch over verschillende soorten zwanen hebben: wij zien steeds de knobbelzwaan. Daarvan broeden er enkele duizenden in ons land, wild of minder wild, en ’s winters komen daar nog een tienduizend overwinteraars bij. De tekening bij dit artikeltje geeft een andere soort weer: de Wilde Zwaan. Die broeden in Scandinavië en Rusland en overwinteren in Noord-Nederland en Noord-Duitsland. Soms zit er een groepje in de IJsseluiterwaarden. Waar je van een knobbelzwaan alleen de vleugelslag hoort, zijn wilde zwanen heel luidruchtig: ze maken een blaffend, trompetterend geluid. Dan is er nog de kleine zwaan: die lijkt op de wilde, maar is kleiner. Deze soort broedt op de toendra in Noord-Rusland. Bijzonder is dat er op de hele wereld maar 25.000 van zijn, en dat daarvan soms 19.000 in Nederland overwinteren! Helaas, niet rondom Zutphen maar in het westen en noorden van het land.
(Tekst Willem Drok en illustratie Ton de Haas)
Nu we alles weten over de vogel, ook wat meer informatie over de boot. De materiaalcommissie stelt voor: De Zwaan.
We gaan terug in de tijd, naar 1995: de vloot vieren van Isala bestond uit de Pluym en de Schollevaar, twee overnaadse lekkende boten, en de Castor. De overnaadse vieren moesten vaak eerst worden gerepareerd voordat erin kon worden geroeid. Het plan rees om een nieuwe betrouwbare C4 te kopen.
De enige leverancier in Nederland was destijds Busman in Capelle a/d IJssel. Op een avond, najaar 1995, ging het toenmalige bestuur (Frans Endenburg, Jos Addink, Willem Prisse en Kees Jan de Louw) naar Busman en bestelde de huidige Zwaan. Dat was overigens toen de duurste variant, epoxy in plaats van polyester; we waren toen zeer vooruitstrevend. Om kosten te sparen werd het emplacement van de boot ongelakt geleverd, daarmee bespaarden we toen zo'n fl 1000,--. Het lakken hebben we in eigen beheer in onze werkplaats gedaan.
Begin januari 1996 zijn de riggers besteld bij Kees Verschoor in Alkmaar en de sculls bij Concept in Amsterdam. Het budget stond namelijk niet toe dat alles in een keer werd gekocht. Tijden veranderen, zullen we maar zeggen.
De Zwaan was direct een groot succes, de boot was bijzonder goed geschikt voor de IJssel en zeer betrouwbaar. Dat het een succes was, blijkt nog steeds uit het aantal malen dat de boot wekelijks wordt afgeschreven.
De Zwaan is jaren geleden bij een onderlinge wedstrijd aangevaren door de Kromme Does, een gladde vier, en had daardoor een gat boven de waterlijn. De boot is teruggegaan naar Busman die hem vakkundig heeft gerepareerd. Het onderhoud aan de Zwaan valt verder erg mee: de boordranden en het emplacement zijn diverse keren gelakt, de romp is gelakt, slidings zijn vervangen, een gebotste rigger is vervangen, en double action bankjes werden kogellagerbankjes. Kortom: regulier onderhoud.
De Zwaan doet zijn naam eer aan: het is een sierlijke boot die nog jaren mee kan. De waarde van deze boot ligt rond de 13.500 euro.