De Waterlandtocht 2019
Roeiend langs de Wormer naar de befaamde Zaanse Schans, langs 'de schilderijen van Claude Monet', die in 1871 schilderende vanaf de Zaan.
De PRV de Where in Purmerend weet met haar Waterland tocht dit jaar vele roeiers vanuit Oost Nederland te boeien. Toen we daar op zondagochtend 16 juni, vroeg in de ochtend arriveerden, troffen we daar ook een 14 tal roeiers van de Grift uit Apeldoorn en een viertal roeiers van Jason uit Arnhem. Altijd goed elkaar te treffen als buren, het Isala team bestond uit vier roeiers; Job, Ton Marica en ondergetekende, we gingen roeien in de Overwhere, een C3x. Er waren rond veertig roeiers voor deze Waterland tocht, welke begon met het het roeien onder de bruggen van Purmerend door, naar het Noord Hollandskanaal. Een kanaal dat in 1820 werd open gesteld, om Amsterdam, na de verzanding van de Zuiderzee, in het Zuid westelijk gebied, toch een opening te geven naar de Noordzee, via de kustplaats Den Helder. Hier kwamen toen de schepen met oa houttransporten uit Scandinavie aan, het hout werd vervolgens vandaar in standaard vlotten met paarden gejaagd naar oa de 170 houtzaagmolens aan de Zaan. Zwaar werk voor deze jaagpaarden, realiseerden we ons, toen wij met een stevige wind tegen op roeiden naar de verbinding van het NH kanaal met de boezem van de Wormer. Het roeiwater vernauwde daar, met eindeloos riet aan beide kanten en nu en dan een woonboot. Maar: een van de weinige bruggen die we moesten passeren werd wel gebruikt door de organisatoren om ons van 4 kartons appelsientje te voorzien, vanuit een flinke heen en weer zwaaiende bus aan een touw onder de brug. De stuurman wist de appelsap te bemachtigen, maar de route kaart ging overboord. Maar in linie roeiend langs de oneindig lijkende rietkragen van de droogmakerij de Wormer, wisten we de smalle doorgang met woonboten van het dorpje Wormer te bereiken. Mooi wonen langs dit water en toch in de stad, dachten we. Met als achterland de Wijde Wormer, de droogmakerij die in 1620 was drooggemalen met de toen nieuwe technologie van de windmolen met waterscheprad.Er was toen grote behoefte aan landbouwgrond voor de voedsel productie naar het zeer snel groeiende Amsterdam. Ook de Purmer(1622) en de Schermer(1635) zouden volgen, het waren investeringsprojecten van welgestelde kooplieden, werkend in compagnieën, die hun geld met jaarlijkse graanoogsten terug verdienden. Het achtervoegsel –mer bij Wormer, Purmer en Schermer, duidt op de betekenis 'zee', als naam voor de grote waterplassen welke deze droogmakerijen, eeuwen lang geweest waren, groter wordend door regelmatige zuidwestelijke stormen..
Na het passeren van het dorpje Wormer, met het beroemde veer, kwamen we uit op het brede stroomgebied van de West Zaan met zijn beroemde en schilderachtige Zaanoevers, vol industriele activiteiten. Rond de helft van de 17e eeuw was dit het 'industriele' hart van Holland en van heel Europa, met wel 900 windmolens, en veel houtzagerijen, scheepswerven,walvisvaarders, olieslagerijen…Bekend is dat de Czaar Peter de Grote uit Rusland in 1699 aan de Zaan een kijkje kwam nemen en er tijdelijk ging wonen om de unieke hollandse ambachtskunst bij scheepsbouw af te kijken..hij gaf tenslotte als dankbaarheid de nieuwe hoofdstad van zijn Rusland, een Hollandse naam, St.Petersburg.
In het begin van de 19e eeuw wilde ook Napoleon wel eens zien hoe dit beroemde Zaanse industrie gebied er uitzag, en welk een Hollandse schoonheid er te zien was. Hij bezocht het Czaar Peterhuis in Zaandam, vlak voor zijn grote tocht naar Rusland, en maakte een zeiltocht op de Zaan, 'Sans pareille' (zonder een gelijke) zou Napoleon toen hebben uitgeroepen….!
In 1870 kwam de later wereld beroemd geworden franse schilder Claude Monet ook naar het wonderschone Zaandam, met zijn schilderachtige theekoepels,en houten woon- en botenhuizen aan de Zaanoevers. Hij schilderde er in zijn Zaanse tijd de 28 schilderijen omvattende Zaanse collectie, allen aan of op de Zaan, nu wereld beroemd en heel veel miljoenen waard.
In de loop van de 19e eeuw kwam de omslag van windenergie naar energie uit stoom machines, langzamer hand moesten veel windmolens stoppen, de gevestigde namen waren Duijvis, Wessanen, Cacao de Zaan. Later kwamen daar namen bij die nu heel bekend zijn als Verkade en Albert Heijn met hun levensmiddelen productie en distributie. Ook Bruynzeel en Pont zijn nog steeds bekende namen in de houthandel en industrie.
Gelukkig waren voor ons roeiers nog steeds een aantal zeer fraaie houten theekoepels en Zaanse woonhuizen aan het water te zien, zeg maar bijna met een Museum status, maar de meeste zijn verdwenen om plaats te maken voor moderne industriële gebouwen, waar bij vooral het grote gebouw van Duijvis opviel, (Duijvis, voor als er een fuif is, zong Gerard Cox!).
Maar al roeiend op de brede Zaan kwam plotseling de beroemde Zaanse Schans in zicht, met allemaal draaiende molens, met zeilen op de wieken in de stevige wind, rondvaart boten uit Amsterdam voeren af en aan. Wat was dit een genieten al roeiend onze Waterland tocht, op zoek naar het vlot van de Wormerveerse Roeivereniging de Zaan, welke gelegen was tegenover de molens van de Zaanse Schans. Toeval bestaat niet, we werden aldaar zelfs met muziek onthaald…eerlijk gezegd waren we wel aan een lunch pauze toe. De ontvangst bij de Zaan was allerhartelijkst met extra koek en extra 'haven' muziek, de sterke verhalen over en weer kwamen van zelf op tafel…
Voor het tweede deel van de Waterland tocht, moesten we voor twee uur het sluisje naar het Jisperveld hebben gepasseerd, omdat er tussen 14.00 uur en 15.00 uur niet zou worden geschut.
Op weg naar het sluisje roeiend op de Noord Zaan troffen we alweer veel industriële gebouwen, deels niet meer in bedrijf. Soms kon je zien dat ze een woon bestemming hadden gekregen, zoals gebouw de Adelaar, andere grote industriële complexen zoals cacao fabriek de Zaan, draaien op volle toeren, maar nu wel als onderdeel van een multinational uit Maleisië, of Gerkens nu onderdeel van Cargill. Opmerkelijk is dat Zaandan nog steeds het Europees centrum is voor de verwerking van cacaobonen tot chocolade producten. Een positie opgebouwd in de loop van de laatste driehonderd jaar.
Tegenover het kleine sluisje naar het Jisperveld bevond zich het voormalige grote complex van Wessanen en Laan, voor het laatst draaiend onder de naam Meneba, maar nu wachtend op een definitieve bestemming. Een herbestemming met woonfuncties of toch maar afbreken dit industriële monument. De beslissing hierover in de lokale politiek is nog niet genomen hoorde ik van onze mede roeiers. In de Sluis naar het Jisperveld werden we goed geholpen door de vrijwilligers van de PRV De Where, ook de muziek maakte het wachten voor en in de kleine sluis aangenaam en korter.
Eenmaal uit de sluis en een meter lager waterpeil, kon de overgang niet groter zijn. Wat een prachtig natuurgebied, in beheer bij Natuurmonumenten, een van de grootse veenweiden gebieden van West Europa. Met ook de beroemde vogels welke daarbij horen.zoals onze nationale weidevogel de Grutto. Het was soms wel eens lastig om onze route snel te vinden omdat alle dwarssloten op elkaar leken. Maar toen we onze groene betonning in dit groene gebied weer gevonden hadden, was het snel koersen op de sluis welke ons weer naar het NH Kanaal zou brengen Onderweg open akkers passerend met weidevogels als onze Grutto, maar ook met weidende koeien, welke met bootjes tussen de eilandjes in het Jisperveld vervoerd worden, leuk om te zien.
In de kleine sluis moesten we wel met riem en pikhaak ons goed aansluiten om zonder problemen en weer met sleephulp van de vrijwillgers van De Where het Noord Hollands Kanaal op te zoeken.
We verlieten een wel zeer fraai en groen natuurgebied het Jisperveld dat bij natuurmonumenten zeker in goede handen is, maar wel een groot verschil met de schilderachtige en drukke industriële Zaanoevers. Zo zit het fraaie Waterland in elkaar, een zeer uniek gebied om al roeiend te verkennen, met grote verschillen en veel historie welke nog steeds in het landschap is terug te vinden.
Aangekomen op het vlot van onze gastheer, was het feest. Het ons al vertrouwde orkest speelde, en elk team werd uitgenodigd een lied te componeren op de muziek van Vader Jacob met het meerstemmige refrein. Het lukte ons een eenvoudig, maar ook fraai lied te rijmen, olv van Marica, helaas vielen we net niet in de prijzen.
Met een heerlijk Grieks buffet werd gezamenlijk rond 18.00 uur deze zeer geslaagde Waterland tocht zonnig afgesloten. Ook nu boden wij zoals gebruikelijk onze gastheer, als dank voor gorte inzet en gastvrijheid, een prachtige schildering van Ton de Haas aan, ditmaal de Grutto. Onze Grutto hangt nu in de bestuurskamer van de PRV De Where, wij komen daar graag terug en wij hebben hen uitgenodigd om een keer op de Ijssel te komen roeien , op zoek naar onze ooievaars..
Pieter Arkesteijn
Kijk hier voor meer foto's op facebook